Сочинение на татарском языке про Казань

http://nsportal.ru/ap/library/drugoe/2015/01/14/insha-kazan
Сочинение / Казанга экскурсия
Менә без Казанда экскурсиядә. Республикабызның башкаласы булган Казан − Идел буендагы иң борынгы шәһәрләрнең берсе. Аңа 1000 ел элек нигез салынган. Бүгенге көндә Казан − миллионнан артык халкы булган зур шәһәр. Ул истәлекле урыннарга бик бай.
Экскурсиябезне Кремльдән башлап җибәрдек. Кремль Казанның үзәгендә урнашкан. Ерактанрак карасаң, әйтерсең лә ул бер утрауны биләп тора. Кичләрен шушы утрауны төрле төстәге утлар яктырта. Бу − искиткеч күренеш. Кремльгә кергән юлда ап-ак Спас манарасы урнашкан. Аны сәгать бизи. Кремль янында герой шагыйребез Муса Җәлилгә һәйкәл куелган. Ул әсирлектә дә үлемсез шигырьләр язган, батырларча һәлак булган. Без аның шигырьләрен яратып укыйбыз.
Казанны һич тә Сөембикә манарасыннан башка күз алдына китереп булмый. Тирә-якка нур бөркеп торучы бу манара Казанның йөзек кашына һәм гүзәл тарихи символына әйләнде. Сөембикә − татар халкының горурлыгы, иминлек билгесе, иманы, кыйбласы ул. Кремльдә без Сөембикә манарасының тарихы белән таныштык. Ул − бик борынгы корылма, һәм дөньядагы авып баручы берничә шундый корылмалар исемлегенә кертелгән. Хәзерге көндә төзүчеләр аның авышып баруын туктатканнар. Яңа корылмалардан булган Кол Шәриф мәчетен дә озаклап карадык. Ул искиткеч матур һәм зур мәчет икән, һәм, хаклы рәвештә, илебезнең җиде могҗизасы исемлегенә керергә тиеш. Кремль безгә бик ошады.
Аннан соң Казанның бүтән истәлекле урыннарына юнәлдек.
Казан − студентлар шәһәре. Ул инде күптәннән Россиянең югары белем, фән, нәшрият үзәге булган. Татарстан өчен генә түгел, ә бөтен Идел буе, Урта Азия халыклары өчен мөгаллимнәр, фән эшлеклеләре әзерләгән, дәреслекләр һәм китаплар бастырып торган. Шуңа күрә дә анда бик күп уку йортлары урнашкан.
Университет − Казаныбызның горурлыгы. Анда меңнәрчә студент югары белем ала. Минем әти-әниләрем, күп туганнарым да аны тәмамлаган. Минем дә шул университетта укыйсым килә.
Казанның үзәгендә урнашкан Татар дәүләт гуманитар-педагогика университеты да республикабыз горурлыгы. Ә аның каршында халкыбызның сөекле улы, композитор Салих Сәйдәшевкә һәйкәл куелган.
Без тагын Татар дәүләт академия театры бинасы янында булдык. Ул Г. Камал исемен йөртә. Театр Кабан күле буенда урнашкан. Без шунда күңелле ял иттек.
Казанның тагын бер истәлекле урыны булган Тукай музеена да бардык. Атаклы шагыйребезнең тормыш һәм иҗат юлы буенча күп мәгълүмат алдык. Казан шәһәре миңа бик тә ошады.
Мин үз туган ягымны бик яратам һәм аның белән горурланам.
http://www.insha.ru/text/2

ЮНЕСКО берләшмәсенең календарендә яңа истәлекле көн билгеләнде — "2005 елның 30 августы". Нәкъ бу көнне Татарстан башкаласы тормышында күренекле вакыйга булды: Казан үзенең 1000 еллыгын билгеләп үтте.

"Казанның меңьеллыгы, һичшиксез, дөньякүләм әһәмияткә ия олы вапкыйга булачак",— дип әйткән иде В. В. Путин Казан юбилеена әзерләнү комиссиясенең беренче утырышларының берсендә. Бүген бу сүзләрнең дөреслеге тулысынча акланды.

2005 ел дәвамында Казанда уздырылган төрле чараларда дөньяның күп илләреннән чакырылган кунаклар юбилей мәҗлесләрендә катнашты. Казанның меньеллыгын бәйрәм итү кысаларында уздырылган халыкара масштабтагы вакыйгаларның иң зурысы – Бәйсез Дәүләтләр Бердәмлеге илләренең президентлары саммиты һәм Россия Федерациясенең Дәүләт Советы утырышы булды.

Казан шәһәре Татарстанның төньяк-көнбатышында урнашкан. Ул Казансу елгасының Иделгә кушылган җирендә, ике як яры буйлап сузылган. Шәһәрнең халык саны 1,1 млн. кешедән артык.

Казан шәһәр хакимияте бинасы
Казанда закон чыгаручы төп хакимият органы – Казан шәһәр советы. Казан шәһәре хакимияте — башкарма орган. Хакимият башлыгы – Илсур Рәис улы Метшин.

Татарстан Республикасы башкаласы – киң тармаклы тимер юл, автомобиль һәм һава юллары кисешкән урын. Ул Иделдәге иң зур елга порты да.

Шәһәр сәнәгатенең төп тармаклары булып машина төзелеше һәм металл эшкәртү, авиа һәм приборлар төзү, химия һәм нефть химиясе сәнәгатьләре, җиңел һәм азык–төлек сәнәгате санала.

Шәһәрдә вертолетлар («КВЗ» ААҖ), самолетлар ( «КМПО» ААҖ, Горбунов ис. КАПО), компрессор һәм суыткыч җиһазлары («Компрессормаш» ААҖ), полиэтилен («Казан Оргсинтез» ААҖ), синтетик каучук («Казан синтетик каучук заводы» ААҖ), медицина («КМИЗ» ААҖ) һәм оптика җиһазлары («КОМЗ» ААҖ), югыч («Нәфис косметикс» ААҖ) һәм дару матдәләре (КПФХО Татхимфармпрепараты») җитештерелә. Аларның зур өлеше читкә чыгарыла. Сыра җитештерүче «Кызыл Шәрык» ААҖ концерны – Россия азык–төлек сәнәгатендә беренчеләрдән берсе.

Казан – Россиянең һәм Татарстанның зур фәнни үзәге. Мәскәү һәм Санкт-Петербург университетларыннан соң, өченче булып, Россиядә Казан дәүләт университетына нигез салынган. Казан шәһәрендә барлыгы 30 югары уку йорты эшли, Татарстан Республикасы фәннәр академиясе, Россия фәннәр академиясенең Казан фәнни үзәге, фәнни тикшеренү институтлар челтәре бар.

Казан Кремленең Спасс каланчасы

Тарихи-мәдәни кыйммәте һәм мирасы сакланышы буенча Татарстан башкаласы Мәскәү һәм Санкт-Петербург шәһәрләре кебек "А" классына керә. Казан Кремле ЮНЕСКОның «Бөтендөнья мирасы» исемлегенә дә кертелгән.

Казан тарихы Лобачевский Н. И., Бутлеров А. М., Зинин Н. Н., Толстой Л. Н., Аксаков С. Т., Державин Г. Р., Балакирев М. А., Щепкин М. С., Хлебников В. В, Шаляпин Ф. И, Фешин Н. И., Качалов В. И., Лесгафт П., Мельников-Печерский А. кебек күп кенә мәшһүр кешеләр язмышы белән бәйләнгән.

Шәһәр – татар мәдәниятенең гүзәл бишеге. Һәр дүрт ел саен Казанда Бөтендөнья татарлар конгрессы үткәрелә. Казанда Каюм Насыйри, Шиһабетдин Мәрҗани, Габдулла Тукай, Муса Җәлил, Салих Сәйдәшев, Фәрит Яруллин кебек мәшһүр шәһесләр яшәде һәм иҗат итте.

Казанда төрле дин вәкилләре яши. Шәһәрдә 20 дән артык мәчет, православие гыйбадәтханәләре, лютеран кирхасы, католик кәмәнәсе, яһүди синагога һәм башка гыйбадәтханәләр бар. Казанда Православие семинариясе һәм Россия Ислам университеты эшләп килә.

Зурлыгы буенча Россиядә икенче урында торган Зур концерт залы, опера, драма, курчак театрлары, филармония, 4 дәүләт оркестры, Татарстан Республикасының җыр һәм бию ансамбле югары мәдәни традицияләрне саклый һәм үстерә. Шәһәрдә 7 югары һәм урта мәдәният һәм сәнгать уку йортлары, 50 дән артык музыка һәм сәнгать мәктәпләре эшли.